سقط جنين چيست ؟
سقط به معنای ختم حاملگی است ، قبل از اينكه جنين قدرت زنده ماندن در محيط خارج از رحم مادر را داشته باشد. سقط به دو دسته عمده تقسيم می شود: سقط خود به خودی و سقط عمدی يا القا شده. سقط خود به خودی به دلايل غير ارادی رخ می دهد. سقط القا شده می تواند سقط درمانی باشد، يعنی ختم حاملگی به منظور حفظ سلامت مادر و يا بيماری جدی جنين صورت گيرد يا سقط انتخابی باشد كه قطع حاملگی بنا به درخواست مادر و به هر دليلی باشد.
سقط درمانی در حالتهای زير انجام می شود:
– برای نجات جان مادر
– حفظ سلامتی روانی و جسمی مادر
– ختم حاملگی های توأم با اختلالات مادرزادی كه مغاير با حيات يا همراه با بيماری شديد نوزاد است
سقط جنين غير ايمن چيست ؟
سقط جنين زمانی غیرايمن تلقی می شود كه توسط فردی انجام شود كه مهارت لازم را نداشته باشد يا در محيطی انجام شود كه فاقد حداقل استانداردهای پزشكی باشد يا هر دو مورد فوق اتفاق بيافتد. زنانی كه بارداری ناخواسته دارند و خواستار ختم حاملگی به صورت انتخابی هستند بيشتر در معرض سقط غير ايمن قرار دارند.
برخی روش های معمول سقط های غير ايمن :
– استفاده از داروهای گياهی كه می تواند خطرات و عوارض جدی به همراه داشته باشد.
– وارد كردن ضربه به شكم
– استفاده نابجا و بدون نظر پزشك (استفاده خودسرانه) از داروهای شيميایی
– دستكاری دستگاه تناسلی
– وارد كردن مواد سوزاننده و شيميايی و در نتيجه آسيب ديدن دستگاه تناسلی و سوراخ شدن رحم
علل سقط غير ايمن
مهمترين علل سقط غير ايمن عبارتند از:
– عدم پيگيری جدی برنامه های تنظيم خانواده و پيشگيری از بارداری های ناخواسته از طرف خانواده ها
– عدم آگاهی به قوانين حاكم در زمينه سقط جنين
– عدم آگاهی در زمينه مسايل مربوط به بهداشت باروری( بين زنان و مردان ) ، مسئوليت پدر و مادری و مسئوليت جنسی
– عدم مهارت كافی پرسنل
– عدم دسترسی به مراكز درمانی با استاندارهای بهداشتی
– مراجعه به مراكز غير بهداشتی و غير استاندارد
– مراجعه به مراكز غير سالم و افراد غير متبحر
– بالا بودن هزينه سقط ايمن (غير قانوني)
– فقر
– اضطرار مادر، پدر يا هر دو
خطرها و عوارض سقط چه هستند ؟
سقط جنین عوارض زیر را به دنبال دارد:
– مرگ مادر
– شوك عفونی
– آسيب به احشاء داخل شكم مثل مثانه يا روده
– پارگی رحم
– نازايی
– بروز مشكلات در بارداری های بعدی
– سقط ناقص كه منجر به جراحی يا كورتاژ می شود.
– خونريزی
– تهوع ، استفراغ
– دل پيچه
– تب
– احساس گناه و افسردگی و تاثيرات منفی هيجانی
– عوارض ديررس كه طيف وسيعی دارد مثل كم خونی و نارسايی كليه به دنبال شدت خونريزی
بايد خاطر نشان ساخت هر چه سن حاملگی بيشتر شود، خطر خاتمه دادن آن هم افزايش می يابد. بنابراين سقط قبل از 3 ماهگی كمترين عوارض را دارد.هر دارويی می تواند در مقادير زياد دارای عوارض جدی و خطرناك باشد حتی جوشانده ها و داروهای گياهی
سقط درمانی
در سال های اخير رويه ای در سازمان پزشكی قانونی ايران برای انجام سقط قانونی وجود داشته كه شامل 51 شرط برای صدور مجوز سقط بوده است. 22 مورد از اين سقط های قانونی مربوط به وضع مادران است و 29 مورد ناظر به مشكلات مربوط به جنين می شود. همه اين 51 مورد بيماریهای وخيم و درمان ناپذيری هستند كه مادر يا جنين يا كودك آتی را رنج می دهند.
قانون سقط جنین
طبق آخرين قانون سقط جنين در ايران كه در 1384/3/25 به تأييد شورای نگهبان رسيد، سقط درمانی با تشخيص قطعی سه پزشك متخصص و تأييد پزشكی قانونی مبنی بر بيماری جنين كه به علت عقب افتادگی يا ناقص الخلقه بودن موجب حرج مادر است و يا بيماری مادر كه با تهديد جانی مادر توأم باشد، قبل از ولوج روح ( چهار ماه) با رضايت زن مجاز می باشد و مجازات و مسووليتی متوجه پزشك مباشر نخواهد بود.
طبق آخرين قانون سقط جنين در ايران كه در 1384/3/25 به تأييد شورای نگهبان رسيد، سقط درمانی با تشخيص قطعی سه پزشك متخصص و تأييد پزشكی قانونی مبنی بر بيماری جنين كه به علت عقب افتادگی يا ناقص الخلقه بودن موجب حرج مادر است و يا بيماری مادر كه با تهديد جانی مادر توأم باشد، قبل از ولوج روح ( چهار ماه) با رضايت زن مجاز می باشد و مجازات و مسووليتی متوجه پزشك مباشر نخواهد بود.
آيين نامه
آيين نامه اجرايی سقط جنين دردست تدوين می باشد. هرچند هنوز راه های نرفته بسياری برای حفظ سلامت مادر وجود دارد، چرا كه موارد عسر و حرج مادر طيف وسيعی را شامل می شود كه نياز به بررسی های كارشناسانه و واقع بينانه دارد.
فتوای مقام معظم رهبری آيت ا… خامنه ای
اگر تشخيص بيماری در جنين قطعی است و داشتن و نگه داشتن چنين فرزندی موجب حرج است، كما اينكه نوعا” چنين است در اين صورت جايز است قبل از دميده شدن روح در جنين آن را ساقط كنند، ولی بنا براحتياط ديه آن بايد پرداخت شود.
انجمن تنظیم خانواده جمهوری اسلامی ایران
موارد مجاز سقط جنين
به دنبال ابلاغی از سوی سيد شهاب‌الدين صدر، رييس سازمان پزشكی قانونی كشور، انديكاسيون‌های مادری و جنينی سقط جنين (مواردی كه ادامه بارداری به مرگ جنين يا مرگ مادر منجر مي‌شود) اعلام شد.
اين سازمان همچنين اعلام كرد: پزشكی قانونی كشور، به منظور ساماندهی موضوع سقط جنين و رفع پاره‌ای از مشكلات موجود، ضابطه‌مند كردن و افزايش دقت صدور مجوز سقط جنين در مراكز پزشكی قانونی، صيانت از مبانی شرعی و حفظ حقوق مردم و با در نظر گرفتن ديدگاه‌های فقهی، حقوقی و پزشكی موارد مجازسقط جنين كه با حضور متخصصان رشته‌های پزشكی قانونی، جراحی، ارتوپدی، نفرولوژی، ارولوژی، هماتولوژی، اطفال و نوزادان، قلب و عروق، گوارش، ريه، عفونی، روماتولوژی، جراحی اعصاب، پوست، نورولوژی و زنان در كميته‌ی سقط جنين سازمان پزشكی قانونی تعيين و به تصويب رياست محترم قوه قضاييه رسيده، همراه با دستورالعمل نحوه‌ی پذيرش درخواست‌های صدور مجوز سقط جنين به كليه رؤساي مراكز پزشكي قانوني سراسر كشور ابلاغ شده است.
مطابق دستورالعمل ياد شده، درخواست صدور مجوز سقط درمانی تنها در ادارات كل پزشكی قانونی مراكز استان‌ها با دستور مقام قضايی يا درخواست زوجين با معرفی نامه پزشك معالج قبل از ولوج روح (چهار ماهگی) مورد پذيرش قرار می گيرد؛ بر اساس اين دستورالعمل معرفی نامه پزشك معرف می بايد شامل عكس بيمار، مشخصات شناسنامه‌ای جهت احراز هويت، تشخيص بيماری و روش تشخيصی آن بوده و به پيوست آن تصوير شناسنامه جهت احراز هويت زوجين و نيز نتايج آزمايشات پاراكلينيك ارائه گردد.
همچنين در مورد انديكاسيون‌های جنينی انجام حداقل دو نوبت سونوگرافی و در مورد انديكاسيون‌های مادری حداقل يك نوبت سونوگرافی برای تعيين سن حاملگی به همراه حداقل دو مشاوره تخصصی در تأييد تشخيص بيماری الزامی است.
بر اساس اين گزارش بررسی در مورد ساير بيماریها در كميته سقط جنين سازمان پزشكی قانونی ادامه داشته و با موارد سقط جنين خارج از ضوابط اعلام شده توسط مراجع ذيصلاح برخورد قانونی خواهد شد.
لازم به ذكر است موارد اعلام شده، شامل بيماری هایی است كه در آن ادامه بارداری خطر مرگ مادر را به همراه داشته يا ناهنجاری ها و بيماریهای جنينی كه به مرگ جنين داخل رحم (مرده‌زايی) و يا مرگ نوزاد بلافاصله پس از تولد منجر شده و قابل پيشگيری نيز نيست.
انديكاسيون‌های سقط جنين در بيماریها و ناهنجاری های جنينی كه به مرگ جنين داخل رحم )مرده زايی) يا مرگ نوزاد بلافاصله بعد از تولد جنين منجر می شوند، عبارتند از:
1- استئوژنزيس ايمپرفكتا مادرزادی Osteogenesis imperfecta
2- ديسپلازی استخوانی – غضروفی كشنده يا استيپل اپی فيزيال Osteochondrodysplasia
3- بيماری استئوپتروزيس انفانتيل ( فرم بدخيم( Osteopetrosis infantile
4- آژنزی دوطرفه كليه Bilateral renal agenesis
5- كليه پلی سيستيك نوع مغلوب Polycystic kidney
6- ديسپلازی مولتی سيستيك كليه‌ها Multicystic dysplatic kidneys
7- سندرم پوتر Potters syndrome
8- سندرم نفروتيك مادرزادی به شرط ايجاد هيدروپس Congenital nephrotic syndrome & Hydrops
9- اختلال كروموزومی كه موجب ضايعات پیشرفته و به ويژه گرفتاری مغز و كليه گردد (مانند سندرم واكترل( VACTERL syndrome
10- هيدرونفروز شديد دوطرفه كليه‌ها Severe bilateral hydronephrosis
11- آلفاتالاسمی ( به شكل هيدروپس فتاليس( alpha thalassaemia and fetal hydrops
12- اختلال ترومبوتيك مثل كمبود پروتئين C) هموزيگوت) و فاكتور ٥ ليدن (هموزيگوت Thrombotic ( disorders
13- تريزومی ٣ (٣، ١٨، ١٦، ١٣، ٨، (Trisomy
14- تريزومی ٨
15- تريزومی ١٣
16- تريزومی ١٦
17- تريزومی ١٨
18- آننسفالی Anencephaly
19- هيدروپس فتاليس با هر مكانيسم Foetal hydrops with any etiology
20- سندرم فرياد گربه Cats cry syndrome
21- هولوپرونسفالی Holoprosencephaly
22- سيرنگوميليا Syringomyelia
23- كرانيوشی سيس Cranioschisis
24-مننگوانسفالوسل،مننگوهيدروانسفالوسل Meningoencephalocele/ Meningogydroencephalocele
25- ديسپلازی تاناتوفوريك يا كوتولگی كشنده نوزادی Thanatphoric dysplasia
26- سيكلوپيا همراه با هولوپروزنسفالی Cyclopia with holoprosencephaly
27- ايكتيوزيس مادرزادی lchthyosis congenita neonatorum
28- شيزنسفالی Schizencephaly
29- اگزانسفالی Exencephalia
انديكاسيون‌های سقط جنين در بيماری های مادر عبارتند از:
1- هر بيماری دريچه‌ای كه به نارسايی قلبی منجر به Function class ٣و ٤ رسيده باشد و غيرقابل برگشت به ٢ باشد.
2- هر نوع مسائل حاد قلبی غير از كرونر كه به Function class ٣و ٤ رسيده باشد از قبيل ميوكارديت و پريكارديت
3- سابقه بيماری كارديوميوپاتی ديلاته در حاملگی های قبلی
4- سندرم مارفان در صورتی كه قطر آئورت صعودی بيش از ٥ سانتی متر باشد
5- سندرم ايزن منگر
6- كبد چرب حاملگی
7- واريس مری Grade III
8- سابقه خونريزی از واريس مری به دنبال افزايش فشار خون پورت Portal Hypertension
9- هپاتيت اتوايمون غيرقابل كنترل
10- نارسايی كليه
11- فشار خون غيرقابل كنترل با داروهای مجاز در دوران حاملگی
12- هر بيماری ريوی اعم از آمفيزم، فيبروز، كايفواسكوليوز kyphoscoliosis و برونشكتازی منتشر Diffuse bronchiectasis به شرط ايجاد افزايش خون ريوی Pulmonary Hypertention حتی از نوع خفيف Mild
13- توانايی انعقادی افزون يافته Hypercoagulability كه تجويز هپارين منجر به تشديد بيماری ديگری گردد كه جان مادر را تهديد می كند.
14- ابتلا به ويروس HIV كه وارد مرحله بيماری AIDS شده باشد.
15- لوپوس فعال غيرقابل كنترل با درگيری يك ارگان ماژور
16- واسكوليت‌ها زمانی كه ارگان‌های ماژور درگير باشند.
17- تمامی توده‌های فضاگير CNS با توجه به نوع و محل آن كه شروع درمان در جنين و عدم شروع درمان در مادر باعث خطر جانی گردد.
18- پمفيگوس ولگاريس، پسوريازيس شديد و ژنراليزه و ملانوم نوع پيشرفته كه باعث خطر جدی جانی برای مادر شود.
19- موارد اپيلپسی كه عليرغم درمان چند دارويی مقاوم به درمان باشد.
20- موارد MS(Multiple Sclerosis) كه باعث ناتوانی بيمار Disability شده باشد.
21- مياستنی گراو در مراحل پيشرفته به شرط اينكه خطر جدی جانی برای مادر داشته باشد.
22- انواعی از بيماری های موتورنورون Motor neuron مثل ALS كه با حاملگی تشديد يافته و برای مادر خطر جدی جانی داشته باشد.
بارداری نابجا یا EP يك اورژانس پزشكی است و بايد سريعا” جراحی و بافت جنينی خارج شود. هر نوع خونريزی منجر به سقط يا سقط ناقص نيز بايد تحت درمان سقط قرار گيرد. اينجا مسأله مشروع يا نامشروع بودن جنين در كار نيست و به خاطر اورژانسی بودن و خطر جانی برای مادر در هر بيمارستان با بخش زنان می توان پذيرش گرفت.
