روش‌های تشخيص مولکولی مخمرهای عفونت‌زایCandidiasis

پيام بهزادی – عضو هيأت علمی گروه ميکروب‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرقدس
الهام بهزادی – گروه ميکروب‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرقدس

مقدمه

با اينکه امروزه پيشرفت‌های زيادی در زمينه‌ی مراقبت‌های پزشکی و روش‌های درمانی صورت گرفته، هنوز جهان شاهد رشد صعودی عفونت‌های مهاجم کانديديازيز در افراد انسانی است. البته دلايلی که برای اين مشکل مهم مطرح شده شامل افزايش پيوند اعضا، بيماران سرطانی، مبتلايان به AIDS، مصرف داروهای سرکوب‌کننده‌ی سيستم ايمنی و آنتي‌بيوتيک‌های با گستره‌ی اثرگذاری زياد می‌باشد.

اين درحالیست که ميزان مبتلايان به عفونت‌های حاد يا مزمن کانديديازيز دهان و بافت مخاطی واژن در دهه‌ی گذشته توسط Candida spp. به‌ طور چشمگيری افزايش يافته است.

با توجه به بررسی‌های انجام شده، بيشتر عفونت‌های ناشی از مخمر Candida مربوط به سويه‌های Candida albicans می‌باشد. اما آنچه که بسيار نگران‌کننده است عفونت‌زايي رو به افزايش گونه‌های ديگر Candida مانند
Candida dubliniensis، Candida glabrata، Candida kruseiمی‌باشد که نسبت به داروهای ضدقارچی خانواده‌ی azole مقاوم هستند. از اين‌رو، تشخيص زود هنگام عفونت‌های قارچی مهاجم برای کاهش ميزان مرگ‌و‌مير يک امر حياتی به‌شمار می‌آيد. همچنين، برای درمان مؤثر و قطعی عفونت‌های قارچی مانند کانديديازيز، نياز به تشخيص درست و سريع گونه‌های Candida می‌باشد.

روش‌های معمول و متداول سنتی آزمايشگاهی برای شناسايي  Candida spp.برمبنای جذب، واکنش‌های تخميری و ريخت‌شناسی است. اگرچه، بررسی ريخت و شکل مخمر و ساختارهای زايشي آن بسيار سودمند و مفيد بوده، اما کشت سويه‌های جدا شده برای رشد در محيط‌های کشت آزمايشگاهی به چند روز تا چند هفته وقت نياز دارد. به‌علاوه، برای تشخيص قطعی نمونه‌ی مزبور، نياز به افراد خبره و متخصص می‌باشد.

در حال حاضر تکنيک‌های تشخيص مولکولی پيشرفته و مناسبی در دسترس می‌باشد که به کمک آنها می‌توان به درستی گونه‌ی مخمر را شناسايي و به صورت گسترده و مؤثری در زمينه‌ی بررسی‌های همه‌گيرشناسی استفاده نمود؛ زيرا بوسيله‌ی روش‌های نوين مزبور امکان ريشه‌يابی عامل عفونت و درمان قطعی از طريق تعيين داروهای ضدقارچی مناسب وجود دارد. 

روش‌ها و دستاوردها

يکی از بهترين روش‌های مورد استفاده جهت شناسايي و تشخيص قارچ‌ها و از جمله مخمرها به کمک روش‌های مولکولی، بررسی مناطق ITS (Internal Transcribed Spacer region) می‌باشد. يکی از گزينه‌های مناسب، انتخاب مناطق ITS1-5.8S-ITS2 از ژن‌های RNA ريبوزومی قارچ‌ها است که توسط پرايمرهای عمومی pITS1 و pITS4 تکثير می‌گردد. لازم به ذکر است که pITS1 و pITS4 مناطق ITS1 و ITS2 را کاملاً پوشش می‌دهند. جهت جداسازی دقيق گونه‌های مهم Candida در زمينه‌ی پزشکی و بيماري‌های عفونی بهتر است که محصولات PCR را با آنزيم‌های مناسب برش زد. از آنزيم‌های مورد استفاده و پرکاربرد مي‌توان به چهار گروه از آنزيم‌های محدود کننده نظير (Dde I, Hae III, Cfo I, Msp I) اشاره کرد.

از پرايمرهای مناسب که در حال حاضر کاربرد دارند می‌توان به نمونه‌های زير اشاره نمود:

ITS1: 5′- TTC GTA GGT GAA CCT GCG G -3′

ITS4: 5′- TCC TCC GCT TAT TGA TAT GC -3′

در پايان، آنچه که می‌بايستی در هنگام استفاده از آنزيم‌ها در نظر داشت اين است که، هر آنزيمی قطعات متفاوتی را ايجاد می‌نمايد و اين مسئله در مواردی که پرايمرها به‌خوبی و با توجه به مناطق اختصاصی هر گونه طراحی نشده باشند، می‌تواند بسيار مشکل‌ساز باشد. 

منبع

1)      Simona ES, Diana P, Robertina I, Ionela A, Ileana S, Tatiana VD. Molecular identification of some yeast strains involved in oral candidosis, Romanian Biotechnological Letters; Vol. 14, No. 1, 2009, pp. 4180-4186