استفاده مؤثر از ضدعفونی كننده‌های الكلی دست
نرگس عرب – جواد واعظ
بخش كنترل كيفيت انستيتو پاستور ايران
استفاده از ضدعفونی كننده‌های دست از اواسط دهه 90 به گونه‌ای مؤثرآغاز شد. در آغاز از اين ضدعفونی كننده‌ها در صنعت غذايی استفاده می شد. تحقيقات نشان داده كه حتی شستن دستها با صابونهای ضد‌ميكروبی براي حذف آلودگی كافی نيست.
مشكل، اغلب روش نادرست شستن دستها است. افراد تمايل دارند در زمان شستن دستها، كف دستهای خود را ماساژ می دهند و نواحی مهم مانند ناخنها و روی پوستها را ناديده می گيرند، اينها مناطقی هستند كه بر طبق اصول بهداشتی بيش از40-30 درصد فلور قابل انتشار پوستی را در بر می گيرند.
با بكارگيری مواد ضد عفونی كننده همراه با برنامه شستن دستها، بخش عمده‌ای از باكتری های سطح دست كاهش پيدا می كنند. امروزه با استفاده روزافزون از اتاقهای تميز و لزوم رعايت اصول بهداشتی در صنايع پزشكی و دارويی، برنامه معين و تعريف شده شستشو و ضدعفونی دستها به منظور تأمين و حصول اطمينان از كيفيت كاركرد يا محصولات بكار گرفته می شود. با فراگير شدن مخاطرات بهداشتی پراكنده در برخی از نقاط جهان نظير شيوع بيماريهای سارس، آنفلوانزای فصلی و خوكی به نظر می رسد جامعه بهداشتی كشورها در پيشگيری و مهار عوامل عفونی قابل‌انتشار از فردی به فرد ديگر ضعيف عمل كرده كه در اين ميان نقش انتشار عوامل عفونی از طريق دستها بسيار چشمگير است. بدون توجه و رعايت اصول بهداشتی و انتقال عوامل عفونی از طريق دستها، انتشار عوامل عفونی قابل‌انتشار تنفسی نيز تسهيل خواهند شد. امروزه ارتباط مستقيم بين كم‌توجهی به بهداشت دستها و وجود عفونتهای متعدد به اثبات رسيده است كه در اين ميان آگاهی و آموزش فراگير و البته قراردادن ضدعفونی كننده‌های مناسب در برنامه بهداشتی دستها نقش مؤثری در كاهش عفونتها داشته است. علی رغم وجود معايب مختلف، بالاخره مراجع معتبر بهداشت جهانی، توصيه به استفاده از ضدعفونی كننده‌های الكلی را بخصوص برای افراد شاغل در سيستمهای بهداشتی در دستور كار خود قرار داد و البته نتايج مثبت استفاده از آن به اثبات رسيد و عفونتهای اكتسابی بيمارستانی كاهش يافت.
ثابت شده است كه شستشوی عادی قبل از استفاده مواد ضدعفونی كننده، تأثير ماده ضدعفونی كننده الكلی را بمراتب افزايش می دهد. طيف وسيعی از ضدعفونی كننده‌های دست به شكل ژل، كف و يا اسپری وجود دارند كه در برخی از آنها تركيبات نرم‌كننده پوست دست برای تماس مستقيم با پوست بكار گرفته شده و بعضاً بدون ماده نرم‌كننده هستند كه برای دستهای پوشيده شده با دستكش كاربرد دارد. معمولاً الكل70- 60 درصد (اتانل يا ايزوپروپانول) برای زدودن طيف وسيعی از ميكروارگانيسمها مؤثر است، هرچند هيچ يك از الكل‌ها بر روی اسپور باكتريها مؤثر نيست و برای از بين بردن آن راههای سخت و خشن بكار گرفته می شود. مهم اين است كه الكل تنها زمانی مؤثر است كه در محل رشد ويروسها و باكتريها ريخته شود. لازم به ذکر است مناطقی كه در شستشوی دستها جا مانده، اگر در ضدعفونی هم جا بماند نتايج ناقصی خواهد داشت.
بكارگيری سيستمهای الكترونيكی و يا پدالی برای استفاده هر چه بهتر از ضدعفونی كننده‌های دست، باعث حصول نتايج بهتر خواهد شد. انتخاب نوع ماده ضدعفونی كننده و چگونگی استفاده از آن طبق اصول معين، بر حسب شرايط و نوع كاركرد متفاوت خواهد بود و كاربر با توجه به نوع نياز می تواند روش و نوع ماده ضدعفونی كننده را انتخاب كند.
