طراحی آزمایشگاه پزشکی بر اساس استاندارد بین‌المللی (بخش اول)

---

طراحی آزمایشگاه پزشکی بر اساس استاندارد بین‌المللی (بخش اول)

طراحی آزمایشگاه پزشکی بر اساس استاندارد بین‌المللی (بخش اول) Medical Laboratory design

تهیه و تنظیم : دکتر مهرداد ونکی  /  مشاور و مدرس سیستم مدیریت کیفیت

 مقدمه : طراحی یک آزمایشگاه استاندارد و اپتیمال به ترکیب دقیق عناصر فراوان و متنوع طراحی نیازمند است که در صورت درست اجرا شدن از بروز مشکلات بالقوه بعدی در حوزه فضا و تأسیسات آزمایشگاه به طور جدی پیشگیری می‌نماید، در واقع به نوعی در آغاز راه‌اندازی یک آزمایشگاه ما درگیر مهم‌ترین رکن سیستم مدیریت کیفیت که همانا مدیریت عدم انطباق است می‌شویم، لذا در شروع تأسیس یک آزمایشگاه با طراحی استاندارد فضا و تأسیسات و اقدامات پیشگیرانه مناسب از بروز خطاها و عدم انطباق‌های بزرگ در حوزه فضا و تأسیسات جلوگیری می‌نمائیم.

درک صحیح در طراحی آزمایشگاه شامل رعایت استانداردهای ذیل می‌باشد: طراحی اولیه استاندارد فضای آزمایشگاه/ جداسازی مناسب و دقیق فضاها متناسب با کاربری فضاها و تعداد کارکنان/ رعایت سطوح ایمنی استاندارد در فضا/ کابینت‌بندی استاندارد/ تهویه مناسب/ نور استاندارد/ سیستم آب و فاضلاب استاندارد/ سیستم برق و اتصالات استاندارد/ سیستم شبکه کامپیوتری استاندارد/ سیستم حمل نمونه استاندارد/ طراحی مناسب فضای انبارش (یخچالی و غیریخچالی)/ انعطاف‌پذیری در طراحی فضای فیزیکی جهت تغییر کاربری‌ها در صورت لزوم/ نگرش آینده‌نگر در طراحی فضاهای اولیه متناسب با رشد عملکرد و توسعه تست‌ها و بخش‌های آزمایشگاه.

در راستاي طراحی استاندارد فضاي آزمایشگاه پزشکی استفاده از نظرات کارشناسی و دقیق افراد حرفه‌ای در این حوزه بسیار مفید خواهد بود و از بسیاری از دوباره‌کاری‌ها و اقدامات هزینه‌ساز بعدی پیشگیری می‌نماید. به عنوان مثال: در تیم طرح فضای فیزیکی آزمایشگاه افراد زیر بایستی نظرات کارشناسی را ارائه نمایند: مؤسس و مسئول فنی آزمایشگاه/ تیم کارشناسان مجرب آزمایشگاهی (صاحبان فرآیند در آزمایشگاه) از بخش‌های مختلف فنی آزمایشگاه / تیم مهندسی و معماری آشنا به اصول حرفه‌ای آزمایشگاه/ تیم اجرائی مجرب و حرفه‌ای.

به‌عنوان مثال:شما اگر در طراحی و اجرای کابینت‌بندی فضای خویش (به‌جهت صرفه‌جوئی در هزینه‌ها ) به جای یک مؤسسه معتبر سازنده سکو و کابینت آزمایشگاهی به یک سازنده کابینت‌های آشپزخانه‌ای کار خویش را ارجاع دهید قطعاً در آینده نزدیک با بسیاری از دوباره‌کاری‌ها و مشکلات بعدی و اتلاف هزینه مواجه خواهید شد. نمونه یکی از این هزینه‌ها نارضایتی کارکنان از طراحی نامناسب فضا می‌باشد که می‌تواند به افت کمی و کیفی عملکرد آزمایشگاه بیانجامد. (به تجربه مشاهده شده است که طراحی مناسب سیستم کابینت‌بندی و تهویه یک آزمایشگاه در میزان سطح رضایت کارکنان آن مجموعه بسیار اثرگذار می‌باشد.)

طراحی استاندارد آزمایشگاه پزشکی شامل موارد اصلی ذیل می‌باشد:

1- فضای فیزیکی استاندارد در آزمایشگاه پزشکی

2- چیدمان استاندارد لوازم و تجهیزات فنی و اداری در آزمایشگاه پزشکی

3- سیستم انبارش استاندارد (یخچالی و غیریخچالی) آزمایشگاه پزشکی

4- سیستم تهویه استاندارد در آزمایشگاه پزشکی

5- سیستم نور استاندارد در آزمایشگاه پزشکی

6- سیستم آب و فاضلاب استاندارد در آزمایشگاه پزشکی

 فضای فیزیکی استاندارد در آزمایشگاه پزشکی

(کمیت فضا و جداسازی فضای فیزیکی/ کیفیت فضای فیزیکی/ کنترل و نظارت بر فضای فیزیکی/ قابلیت توسعه و گسترش فضای فیزیکی/ اصول پایه‌ای در طراحی فضای فیزیکی/ محاسبات در فضای فیزیکی)

 کمیت و جدا سازی فضای آزمایشگاه پزشکی:

   Quantity of lab space & Allocation of space                                                               

غالباً حداقل فضای فیزیکی که در بدو افتتاح آزمایشگاه کافی به‌نظر می‌رسد با توسعه و روند روبه‌رشد آزمایشگاه که شامل تعریف تست‌ها و تجهیزات جدید و بخش‌های فنی و کارکنان جدید می‌باشد به‌طور پیشرونده‌ای این فضای اولیه ناکافی و ناکارآمد خواهد شد، به شکلی که گاهاً به چند اینچ جای اضافی محتاج شده و حتی به راهروهای باریک آزمایشگاه جهت تغییر کاربری فنی رحم نمی‌کنیم، لذا در انتخاب فضای اولیه آزمایشگاه اگر به دلایل محدودیت‌های مالی و اقتصادی و یا به دلیل اینکه به گسترش و توسعه کارمان و توانائی‌هایمان ایمان کافی نداریم اگر حداقل فضای مجاز را درنظر گرفتیم این فضا در مکانی تأمین گردد که امکان الحاق فضاهای جانبی و یا فوقانی در مجاورت آن مهیا باشد و بدون بررسی وارد یک سیستم کاملاً بسته و محدود فیزیکی نشویم.

(استاندارد ملی آزمایشگاه مرجع سلامت در ارتباط باحداقل فضاي مجاز:120 مترمربع جهت آزمایشگاه پاتوبیولوژی)

فضای ناکافی و ناکارآمد موضوعی است که مورد شکایت اغلب آزمایشگاه‌های پزشکی می‌باشد. کمبود فضای فیزیکی موضوعی است که اغلب بدنه‌های اعتباربخشی و ممیزی آزمایشگاه‌های پزشکی به عنوان عدم انطباق ماژور در گزارشات خویش از آزمایشگاه‌های پزشکی به آن اشاره می‌نمایند.

فضای کاری ناکافی می‌تواند به‌طور بالقوه منشأ بسیاری از حوادث و مخاطرات آزمایشگاهی باشد و ایمنی کارکنان را به مخاطره بیاندازد که نمونه آن برخورد فیزیکی کارکنان با یکدیگر در حین کار (همراه با آلودگی به مواد عفونی و شیمیائی و خطرناک) یا برخورد کارکنان با تجهیزات که می‌تواند به آسیب کارکنان یا تجهیزات منجر گردد.

 جداسازی فضای فیزیکی: جداسازی و سازماندهی فضای فیزیکی بحث برانگیز‌ترین و مهم‌ترین موضوع در طراحی آزمایشگاه می‌باشد که بایستی با در نظر گرفتن سایز کلی آزمایشگاه و تعداد کارکنان و حجم عملیات فنی و نوع تست‌های قابل انجام و سایز تجهیزات در هر بخش فنی تعریف گردد.

به‌عنوان مثال: در ارتباط با تعداد کارکنان فنی تعریف شده در هر فضا بایستی تعداد کارکنان فعال در یک فضا که همزمان با هم در حال عملیات فنی می‌باشند را در نظر گرفت. به‌عنوان مثال: در فضای هورمون‌شناسی که 6 نفر نیروي فنی دارد (4 نفر شیفت صبح و 2 نفر شیفت عصر) حداقل فضاي تفکیک‌شده استاندارد برای 4 نیروي فنی در نظر گرفته شود یا در ارتباط با تجهیزات حداقل فضاي ضروری جداسازی شده برای یک اتو آنالایزر بیوشیمی همراه با یک پرسنل فنی 5/7 مترمربع (معادل 81 فوت مربع) می‌باشد یا حداقل فضاي موردنیاز برای انجام دستی تست ایمونواسی توسط یک نیروي فنی 2 مترمربع می‌باشد. برخی از فضاها الزاماً بایستی ایزوله و مجزا از سایر فضاهای آزمایشگاه تعریف گردد، از جمله فضای بخشهای میکر‌ب‌شناسی و قارچ‌شناسی/ فضاي بخش شستشوي استریلیزاسیون. در ضمن فضای اداری و دفتری و نمونه‌برداری بهتر است ترجیحاً مجزا و ایزوله باشد. راهروهای بین فضاهای کاری بایستی به‌شکلی طراحی گردد که منجر به افزایش سطح ایمنی در فضای کاری شود خصوصاً اگر این راهروها پهن و عریض باشند.

جداسازی فضای آزمایشگاه در هر آزمایشگاه متناسب با شرایط عملکردی هر آزمایشگاه تنظیم گردد، لذا ارائه یک طرح یا الگوی طراحی شده ثابت برای همه آزمایشگاه‌های پزشکی امکان‌پذیر نمي‌باشد و بایستی در هر آزمایشگاه متناسب با شرایط همان آزمایشگاه طراحی و اجرا گردد. در ضمن در هنگام جداسازی فضاهای موجود بایستی نگاهی جدی به نیازهای آینده آزمایشگاه و قابلیت تغییر کاربری فضاها داشت.

 کیفیت فضای آزمایشگاه پزشکی:Quality of lab space 

مهم‌ترین عامل تأمین‌کننده کیفیت در یک فضا وابسته به این موضوع است که آن فضا مناسب آن کاربری و وظایف تعریف شده در آن فضا می‌باشد یا خیر و این تناسب صرفاً شامل کمیت و بزرگی فضا نمی‌باشد و مجموعه عواملی نظیر نور و تهویه و برق و آب و فاضلاب و چیدمان تجهیزات و لوازم و رعایت سطوح ایمنی در شکل‌گیری کیفیت کلی یک فضا نقش دارند. در ضمن حضور ستون‌ها و دیوارها و پارتیشن‌های غیرضروری در افت کیفیت یک فضا مؤثر می‌باشد.

proximity spaceمجاورت فضاها در آزمایشگاه:

بخش‌های فنی مرتبط در یک آزمایشگاه پزشکی بهتر است چسبیده و مجاور یکدیگر باشند یا حتی‌الامکان در فاصله نزدیک به هم باشند و برخی فضاهای آزمایشگاه نیز بهتر است با فاصله از سایر بخش‌ها و مجزا باشند.

 

Adjoining فضاي مجاور و چسبیده به هم

Adjacent  فضاي نزدیک به یکدیگر

Separated فضاي مجزا

Examples of functional relationship diagrams

Space and Function Programming Summary
Area	Space Name	Square Feet (Square Meters)	Adjoining	Adjacent	Keep   Separated
1	Processing	150 (13.8)	2	3, 4, 5
2	Chemistry	400 (36.8)	1	3, 4, 5	6
3	Blood Bank	300 (27.6)		1 ,2, 4, 5	6
4	Hematology	350 (32.2)		1, 2, 3, 5	6
5	Microbiology	300 (27.6)		1, 2, 3, 4	6
6	Administrative Office	100 (9.2)
Submitted by			Date:

توصیف جدول فوق (جدول حداقل فضاي موردنیاز جهت بخش‌های آزمایشگاه به تفکیک):

در فضای پروسسینگ یا آماده‌سازی نمونه در آزمایشگاه فضاي شماره (1) تعریف شده است که این فضا بایستی مجاور و چسبیده به فضاي بیوشیمی خون باشد (فضاي شماره 2) و نزدیک فضاهای 3 و 4 و5 باشد (به‌ترتیب فضاهای بانک خون و هماتولوژی و میکرب) و مجزا بودن فضاي پروسسینگ از سایر فضاها ضرورتی ندارد در حالی‌که فضاهای شماره 2 و 3 و 4 و5 که به‌ترتیب بیوشیمی خون و بانک خون و هماتولوژی و میکرب می‌باشند بهتر است از فضای اداری یا دفتری (فضاي شماره 6) مجزا و دور باشند.

کنترل و نظارت بر فضای فیزیکی آزمایشگاه

 علاوه بر کمیت و کیفیت فضا، طراحی سیستم‌های کنترل‌کننده فضای فیزیکی بسیار الزامی است، از جمله طراحی سیستم‌های صوتی و تصویری و مدار بسته جهت کنترل تعداد کارکنان فعال/ کنترل ترافیک و ازدحام مراجعین به آزمایشگاه و زمان گردش کار/کنترل گردش کار نمونه‌ها در فضاي کاری خصوصاً نمونه‌های اورژانس/ کنترل ورود و خروج کارکنان/ کنترل اینترنتی فضا از راه دور  

اضافه یا حذف نمودن فضای فیزیکی در آزمایشگاه

در شرایط ایده‌آل همان‌طور که نیاز به فضا در آزمایشگاه افزایش یا کاهش می‌يابد آزمایشگاه بایستی قادر باشد که سطح فیزیکی آزمایشگاه را توسعه دهد یا محدود نماید و در راستای توسعه فضا بایستی فضاهای جانبی بالقوه آزمایشگاه  قابل ‌دسترسی و قابل استفاده باشند. (قابل خرید/ اجاره یا ساخت باشد).

طراحی سیستم پنوماتیک انتقال نمونه و شبکه کامپیوتر

در طراحی مسیر لوله پنوماتیک حمل نمونه بهترین سایز لوله جهت مراکز آزمایشگاهی بیمارستانی سایز 6 اینچ می‌باشد و جهت آزمایشگاه‌های بالینی محیطی سایز 4 اینچ کفایت می‌نماید. با طراحی این سیستم، نمونه به راحتی از واحد جداسازی نمونه‌ها به بخش‌های فنی جابجا می‌گردد.

در طراحی سیستم داکت (کانال) شبکه کامپیوتری آزمایشگاه پزشکی بایستی سیستم شبکه کلیه نقاط اداری و فنی آزمایشگاه را تحت پوشش داشته باشد و با نگاهی آینده‌نگر امکان تعریف سایت‌های جدید شبکه و عبور کابل‌های اضافی از مسیر داکت فراهم باشد، در ضمن نوع سیستم انتقال اطلاعات می‌تواند به‌صورت کابل فیبراپتیک یا رادیو فرکانس یا ماکروویو باشد.

 تطابق فضای فیزیکی با الزامات خاص

در حین ایجاد یک دیاگرام یا نمودار فضای فیزیکی آزمایشگاه بایستی به ارتباطات عملکردی و نکات خاصی توجه داشت که برخی از آنها شامل:

1- نوع کاربرد فضا

2- تعداد کارکنان تعریف شده در هر فضا و شرح وظایف مرتبط با آنها

3- تجهیزات تعریف شده در هر فضا با ویژگی‌های مربوطه

4– حجم کار(تعداد تست) طراحی شده در هر فضا

5- محدودیت بودجه و هزینه در طراحی فضاها

6- در نظر گرفتن جنبه‌های روانشناسی در طراحی فضاها

7- طراحی چیدمان یا کایزن در فضا

8- رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی در طراحی فضا

9- قابلیت انعطاف در طراحی فضا (امکان تغییر کاربری یا توسعه فضا)

10- شفافیت گردش کار بین فضاها و نوع ارتباط بین فضاها

تعریف دقیق تجهیزات در فضای فیزیکی

در لیست تجهیزات تعریف شده در هر فضای فیزیکی به جز تعریف دقیق موقعیت و مکان استقرار تک‌تک تجهیزات موارد ذیل بایستی به‌طور دقیق تعریف و ثبت گردد:

1- حجم تجهیز یا دستگاه (طول و عرض و ارتفاع دقیق دستگاه) همراه با حداقل فضای جانبی و پشتی موردنیاز هر تجهیز (فاصله تجهیز از دیوار و طرفین)

2- تعریف حجم تجهیزات جانبی الزامی هر دستگاه نظیر پرینتر و یو پی اس

3- تعریف سیستم برق (ولتاژ و آمپراژ مورد نیاز دستگاه) و سیستم آب و فاضلاب دستگاه

4- تعریف نحوه دسترسی به فضای پشت و جانبی دستگاه در زمان سرویس تجهیزات بزرگ و حجیم (به‌عنوان مثال بهتر است تجهیزات بزرگ و حجیم بر روی میز چرخدار و مجزا در فضا تعریف شوند تا در زمان سرویس دستگاه سرویسکار به‌راحتی به فضای جانبی و پشت دستگاه دسترسی داشته باشد و حداقل جابجائی با کمترین انرژی صورت پذیرد).

5- ممنوعیت مجاورت یک تجهیز با برخی تجهیزات (به‌عنوان مثال ممنوعیت مجاورت سانتریفوژ با سل‌کانتر و…) 

6- عدم مجاورت تجهیزات حساس به گرما با سیستم‌های گرمایش آزمایشگاه

7- مکان‌یابی مناسب برای تجهیزاتی که تولید گرمای بالا دارند (مکان با قابلیت گردش هوا جهت جلوگیری از احتباس گرما و ایجاد آسیب به تجهیزات) و مجاورت این تجهیزات با سیستم‌های خنک‌کننده استاندارد

 حرکت و جابجائی در فضای فیزیکی آزمایشگاه پزشکی

ارزیابی روند حرکت و جابجائی کارکنان و بیماران و نمونه‌های بالینی در محدوده فضای فیزیکی بهتر است در یک دیاگرام و نمودار ترسیم گردد و محدودیت‌های تردد برای هر گروه مشخص و معین گردد از جمله محدودیت حرکت و تردد بیمار به فضا‌های فنی و…

طراحی الزامات سطح ایمنی بیولوژیک تعریف شده در فضای فیزیکی آزمایشگاه (سطح 1/ سطح2/ سطح 3/ سطح 4)

در طراحی اولیه فضای فیزیکی آزمایشگاه متناسب با سطح ایمنی تعریف شده در آزمایشگاه بایستی ملاحظات ایمنی بیولوژیک برقرار گردد. غالب آزمایشگاه‌های پزشکی ملزم به اجرای سطح 2 ایمنی بیولوژیک می‌باشند که برخی از الزامات این سطح ایمنی شامل:

1- طراحی هود فیوم مناسب و هود کابینت کلاس (2) در فضای دور ازمحل ورود و خروج و فضا‌های پر تردد

2- در طراحی آزمایشگاه‌های محیطی کوچک الزامات اولیه ایمنی کارکنان (نظیر سینک شستشوي دست کارکنان (مجزا از سینک‌های تخلیه نمونه در بخش‌های فنی)/ دوش چشمی و دوش اضطراری/ تجهیزات اطفاء حریق/ جعبه کمک‌های اولیه) بایستی در مجاورت و نزدیک درب خروجی آزمایشگاه باشد تا دسترسی مناسب‌تری داشته و در هنگام خروج کارکنان از فضاي کاری از آن استفاده گردد.  

3- در آزمایشگاه‌های بزرگ با فضای فیزیکی گسترده کپسول آتش‌نشانی به ازاي هر 50 مترمربع و دوش چشمی به ازاي هر 100 فیت و سینک شستشوي دست کارکنان متناسب با تعداد بخش‌های فنی و تعداد کارکنان بایستی طراحی و تعریف گردد. نزدیک بودن دوش چشمی و دوش اضطراری به بخش‌های فنی پرخطر به‌لحاظ آلودگی با عوامل عفونی و شیمیائی (هماتولوژی/ میکرب‌شناسی و محیط‌سازی/ شستشو و استریلیزاسیون و…) الزامی است.

رعایت الزامات ایمنی بیولوژیک سطح (3) کمتر در آزمایشگاه پزشکی معمول مورد نیاز است و عمدتاً در مراکز آزمایشگاهی که کارکنان با عوامل داخلی و خارجی کشنده و جدی در تماس مستقیم باشند ضرورت طراحی پیدا می‌نماید، نظیر مراکز آزمایشگاهی پزشکی که دارای بخش مایکوباکتریولوژی فعال یا کشت ویروس می‌باشند. برخی از الزامات ایمنی بیولوژیک سطح (3) شامل:

1-عدم مجاورت هود فیوم و کابینت هود کلاس (2) یا هود لامینار با درب ورودی یا خروجی آزمایشگاه یا مکان‌های پرتردد آزمایشگاه

2- الزام به پوشش اپوکسی با قابلیت شستشو در سطوح کف و دیواره‌های فضای آزمایشگاه (حداقل نقاشی اپوکسی با قابلیت شستشو)

3- تعریف دوش چشمی و دوش اضطراری کارکنان متناسب با فضاهای پرخطر

4- تعریف سینک شستشوي دست کارکنان همراه با پدال کنترل پائی (جهت عدم تماس دست کارکنان با شیر دستشوئی)

5- تعریف اطاق کفش‌کن و انتظار قبل از درب ورودی جهت کلیه کارکنان (استفاده از کفش مجزا یا کاور یک بار مصرف کفش در هنگام تردد در فضای فیزیکی با سطح ایمنی (3)

6- تعریف درب‌های ورود و خروج اتوماتیک که با دست باز نشوند

7- فاصله مناسب فضای ایمنی سطح (3) با سایر فضاهای پرتردد و پرترافیک آزمایشگاه

8- فضای ایمنی سطح (3) بایستی کاملاً ایزوله و مجزا از سایر قسمت‌های فنی آزمایشگاه باشد.

الزامات ایمنی بیولوژیک سطح (4) مشابه الزامات ایمنی سطح (3) می‌باشد ولی با شرایطی سخت‌گیرانه‌تر و جدی‌تر چرا که در این فضا عواملی که مورد آزمایش قرارمی‌گیرند بسیار خطرناک و تهدیدکننده زندگی می‌باشند.

طراحی فضای فیزیکی آزمایشگاه متناسب با شرایط افراد معلول و سالمند

 1- فقدان اختلاف سطح (پله) یا شیب‌بندی مناسب در طراحی فضای فیزیکی آزمایشگاه خصوصاً در طراحی سالن انتظار بیمار و نمونه‌برداری و سرویس‌های بهداشتی آزمایشگاه/ تسهیل رفت و آمد و مسیر عبور ویلچر جهت کارکنان یا مراجعین با معلولیت جسمی

2- طراحی تعداد کافی سرویس فرنگی جهت بیمار یا کارکنان سالمند یا معلول جسمی

3- طراحی فضاهای مجزاي خونگیری از سالمندان و معلولین در مراکز آزمایشگاهی بزرگ و پر ازدحام جهت ارائه سرویس خارج از نوبت با حداقل زمان انتظار

4- طراحی سیستم فراخوان یا پیجر صوتی مناسب با توجه به مشکلات شنوائی مراجعین سالمند

فضای فیزیکی موردنیاز کارکنان آزمایشگاه پزشکی

کارکنان از عناصر اصلی و مهم هر آزمایشگاه پزشکی می‌باشند بنابراین طراحی مناسب فضای کار و نحوه جابجائی آن‌ها در محیط و سطح ایمنی موردنیاز آنان در این فضا به طور ویژه‌ای در میزان رضایت‌مندی کارکنان و کیفیت نهائی و عملکرد کلی آزمایشگاه مؤثر خواهد بود

حداقل فضای نرم موردنیاز برای یک پرسنل آقا (مذکر) در حالت ایستاده 14/0 مترمربع (45 در 30 سانتی‌متر)

حداقل فضای نرم موردنیاز برای یک پرسنل خانم (مؤنث) در حالت ایستاده12/0 مترمربع (40 در 30 سانتی‌متر)

این فضا در حالت نشسته کارکنان کمی بیشتر می‌باشد و مقداری نیز به عادات و روش نشستن کارکنان بستگی دارد.

Physical norms for adult men and women in the United States.

 (To convert  inches to centimeters,multiply by 2.54.)

محاسبات فضای فیزیکی آزمایشگاه پزشکی

  محاسبه مجموع فضاي کاری (فنی) موردنیاز آزمایشگاه پزشکی  TNS(Total Net Space)

TNS = BWS + FMI

BWS= [ (AE + CWS) x (CD+IW) ]

TNS: Total Net Space مجموع فضای فنی (کاری) موردنیاز آزمایشگاه 

BWS: Bench Work Space فضای کاری سکوها و میزهای آزمایشگاه

FMI : Floor Mounted Items  موارد چسبیده به سطوح کف آزمایشگاه 

AE : Analysis Equipments فضای تجهیزات آزمایشگاه 

CWS : Clear Working Space فضای پاک (بدون لوازم) آزمایشگاه 

CD : Counter Depth عمق (ارتفاع) کانترها 

IW : aisle Width فضاهای جانبی (راهروها)

Criteria for a Laboratory Space معیارهای فضای فیزیکی آزمایشگاه
	Recommended
Aisle width  between casework حداقل پهنا (عرض) راهروي توصیه شده بین دو فضای کاری	1.5 – 1.8 m
Aisle width between  casework and wall حداقل پهنا (عرض) راهروي توصیه شده بین فضای کاری و  دیواره‌ها	1.2 -1.5 m
Countertop depth  ارتفاع (عمق) کانترها (باجه‌ها)	76 cm

Reference:

GP18-A (CLSI guideline)  Vol. 18 No. 3

Replaces GP18-P