رنگ‌آمیزی گرم
رنگ‌آمیزی گرم )(Gram staining
یکی از مهمترین ومتداولترین روش‌های رنگ آمیزی در میکروبیولوژی است که اولین بار توسط کریستین گرم ابداع شد. دراین رنگ آمیزی باکتریها بر مبنای رنگ باکتری پس ازرنگ آمیزی به دو دسته گرم مثبت و گرم منفی تقسیم می‌شوند .رنگ باکتری پس از رنگ آمیزی به توانایی حفظ رنگ اول و به عبارتی به ساختمان دیواره سلولی باکتری بستگی دارد. در رنگ آمیزی گرم، باکتریهای گرم مثبت پس ازرنگ آمیزی به رنگ بنفش و باکتریهای گرم منفی به رنگ قرمز مشاهده می‌شود .گرچه هر دو گروه یعنی باکتریهای گرم مثبت و منفی دارای دیواره می‌باشند، ولی فرق بین این دو گروه مربوط به خواصی است که در ساختمان دیواره سلولی آنها وجود دارد. اساس ساختمان در دیواره سلولی باکتریهای گرم مثبت یک لایه ضخیمی‌است از پپتیدوگلیکان، ولی در باکتریهای گرم منفی ضخامت آن به حداقل می‌رسد.
روش رنگ‌آمیزی گرم
پیش از آغاز رنگ آمیزی، نخست باید یک فروتی از محیط کشت خالص باکتری بر روی لام تهیّه کنیم. در ادامه مراحل رنگ آمیزی گرم به قرار زیر هستند:
نخست رنگ کریستال ویوله رابه مدت 30 تا ۴۵45 ثانیه بر روی فروتی باکتری روی لام می ریزیم. درنتیجه همه باکتریها به رنگ بنفش درخواهد آمد.
پس از شستشوی فروتی با آب، رنگ کریستال ویوله را با افزودن لوگول به مدت 30 تا 45 ثانیه تثبیت می کنیم. لوگل باکریستال ویوله ترکیب شده و ایجاد کمپلکس‌هایی می‌نماید که باعث تثبیت رنگ کریستال ویوله در داخل دیواره سلولی باکتری می‌شود. پس از این مرحله، همه باکتریها کماکان به رنگ بنفش مشاهده می‌شوند .
مرحله رنگ زدایی
مهمترین مرحله رنگ آمیزی است. دراین مرحله پس از شستشوی لام با آب، لام به مدت 15 تا 20 ثانیه در معرض مواد رنگ زدا مانند الکل استون قرار گرفته، سپس با آب مورد شستشو قرار می‌گیرد. در باکتریهای گرم منفی که دارای لایه‌های پپتیدوگلیکان محدود وغشای خارجی غنی از چربی هستند این حلال باعث حذف این لایه‌ها وغشا می‌گردد و باکتری رنگ مراحل قبل را از دست می‌دهد، ولی در باکتریهای گرم مثبت به علت ضخامت زیاد لایه ی پپتیدوگلیکانی وعدم وجود لیپید فراوان در غشا رنگ مرحله قبل ازغشا خارج نمی‌شود. در نتیجه پس از این مرحله باکتریهای گرم منفی بی رنگ، ولی باکتریهای گرم مثبت کماکان بنفش باقی خواهند ماند .
در انتها سطح فروتی را با سافرانین یا فوشین (قرمز رنگ( به مدت 30 تا 45 ثانیه می‌پوشانیم. سپس با آب شستشو داده و پس از خشک شدن با میکروسکوپ مورد بررسی قرار می گیرد. دراین مرحله باکتریهای بی رنگ )باکتری های گرم منفی) به رنگ قرمز درمی‌آیند و باکتریهای بنفش (باکتری های گرم مثبت) بدون تغییر رنگ باقی می‌مانند .
کاربرد رنگ آمیزی گرم
از رنگ آمیزی گرم به دو جهت استفاده می شود:
-1شناسایی جنس باکتری
-2انتخاب آنتی بیوتیک مناسب (باکتری های گرم مثبت در مقایسه با باکتری های گرم منفی نسبت به پنی سیلین G حسّاسیت بیشتری دارند)
با اینحال همه باکتری ها را نمی توان با رنگ آمیزی گرم مشاهده نمود.
باکتری های مهم از نظر پزشکی که با رنگ آمیزی گرم قابل مشاهده نیستند، بر اساس نام باکتری، علّت عدم مشاهده باکتری با روش گرم و روش رنگ آمیزی جایگزین در زیر آمده اند:
۱ مایکوباکتریومها شامل مایکوباکتریوم توبرکلوزیس
وجود مقدار زیادی چربی در دیواره سلولی که از نفوذ رنگ جلوگیری می کند
رنگ‌آمیزی اسید فاست
۲ ترپونما پالیدوم
نازکتر از آن است که دیده شود
میکروسکوپ زمینه تاریک یا آنتی بادی فلوئورسنت
۳ مایکوپلاسما پنومونیه
نبود دیواره سلولی
روشی وجود ندارد
۴ لژیونلا پنومونیه
عدم دریافت رنگ قرمز
طولانی نمودن مرحله افزودن سافرانین در رنگ آمیزی گرم
۵ کلامیدیا از جمله کلامیدیا تراکوماتیس
وجود ارگانیسم های درون سلولی، کوچکی سلول
۶ ریکتزیا
وجود ارگانیسم های درون سلولی، کوچکی سلول
رنگ آمیزی گیمسا یا سایر رنگ آمیزی های بافتی
منابع
– میکروب شناسی پزشکی جاوتز
–میکروبیولوژی عمومی؛ دکتر فریدون ملک زاده، انتشارات دانشگاه تهران.
علییییی بود.
سپاس