روش­های تشخيصی سريع درماتوفيت­ها از نمونه­ های بالينی

پيام بهزادی- عضو هيأت علمی گروه ميکروب­شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرقدس
الهام بهزادی- گروه میکروب شناسی دانشگاه آزاد اسلامی،واحد شهر قدس

مقدمه

عفونت­های قارچی پوست در سراسر جهان منتشر بوده و برای افراد سالم و يا دارای نقص سيستم ايمنی امکان ابتلا به چنين عفونت­هايی وجود دارد. قارچ­ها از جمله: مخمرها، درماتوفيت­ها و غيردرماتوفيت­ها قادر به ايجاد بيماري­های پوستی قارچی در انسان بوده، ولی درماتوفيت­ها بيشترين عفونت­های پوستی سطحی را به خود اختصاص می ­دهند. بر اساس بررسی­های به عمل آمده، احتمال آلودگی افراد به عفونت­های قارچی­ درماتوفيتی در طول زندگی خود، بين 10 تا 20 درصد می ­باشد.

 قارچ­های درماتوفيت از گروه قارچ­های کراتين­ دوست بوده که به بخش­های کراتينی بدن انسان و حيوان مانند پوست، مو و ناخن حمله نموده و عفونت درماتوفايتوزيس را ايجاد می ­نمايند. سه جنس Epidermophyton، Microsporum و Trichophyton گروه قارچ­های درماتوفيت را تشکيل می­ دهند.

Trichophyton rubrum مهمترين عامل کچلی پا، ناخن، کشاله­ ی ران، دست، بدن و صورت در جهان به­ شمار آمده، اما گونه­ های Trichophyton mentagrophytes، Microsporum canis، Microsporum gypseum و Epidermophyton floccosum نيز در بروز کچلی­های درماتوفيتی نقش مهمی بر عهده دارند.

روش­های تشخيصی

روش تشخيص آزمايشگاهی رايج برای شناسايي قارچ­های درماتوفيت، مشاهده­ ی مستقيم نمونه­ های بدست آمده از بيماران می­ باشد. هر چند مشاهده­ ی مستقيم نمونه­ های مورد مطالعه، روشی سريع برای تشخيص اين قارچ­ها می­ باشد، اما اختصاصی و حساس نيست، حتی ممکن است تا 15% امکان اعلام نتايج دروغين وجود داشته باشد. اگرچه استفاده از محيط کشت آزمايشگاهی اختصاصی است، ولی بسيار کند بوده و ممکن است زمان پاسخگويی 8 هفته به درازا بکشد.

استفاده از فناوری مولکولی، روش­های پيشرفته­ای چون واکنش زنجيره­ ای پلی­مراز (PCR) را در اختيار دانشمندان، پژوهشگران و کارشناسان آزمايشگاهی قرار داده تا با استفاده از چنين روش­های حساس و اختصاصی بتوانند به­ راحتی انواع ميکروارگانيزم ­ها و از جمله قارچ­های بيماري­زا را شناسایی نمايند.

در يک مطالعه نمونه­ های مشکوک به درماتوفايتوزيس پوستی مورد بررسی قرار گرفتند. با توجه به نتايج بدست آمده، با روش کشت آزمايشگاهی 23/8%، مشاهده ­ی مستقيم 63% و روش مولکولی nested PCR 82/8% نمونه­ ها مثبت ارزيابی شدند.

در مطالعه­ ی مزبور قارچ­های Trichophyton rubrum، Trichophyton mentagrophytes، Trichophyton tonsurans و Trichophyton violaceum به عنوان مهمترين عوامل درماتوفيتی کچلی پوست شناسايی شدند.

برای تشخيص درماتوفايتوزيس مو با کمک روش مولکولی  nested PCR 86% نمونه­ ها مثبت بودند، در حالی­که با روش مشاهده­ ی مستقيم 58% و به کمک کشت آزمايشگاهی 30% نمونه­ ها مثبت ارزيابی شدند.

اگرچه، در گذشته درماتوفايتوزيس از عفونت­های قارچی محدود به مکان­های جغرافيايي ويژه­ ای بوده، اما در حال حاضر از بيماري­های عفونی بين­ المللی به­ حساب می­ آيد. از اين­ رو ضرورت دارد تا بتوان با استفاده از روش­های سريع و درست اقدام به شناسايي عامل قارچی درماتوفايتوزيس نموده و عفونت را به ­صورت درست و قطعی درمان نمود. روش­های متداول مانند مشاهده­ ی مستقيم و کشت از درجه­ ی اختصاصی پايينی برخوردار بوده، ضمن اين­که استفاده از کشت آزمايشگاهی زمان زيادی را هم می­طلبد. در حال حاضر استفاده از روش­های مولکولی نظير PCR به ­دنبال RFLP، Real-Time PCR و آزمون چندگانه­ ی PCR برای تشخيص درست و قاطع قارچ­های درماتوفيتی بيماري­زا از نمونه­ های بالينی بسيار مناسب می باشد.

امروزه سعی پژوهشگران بر آن است تا از طريق بررسی­های گوناگون، بهترين، درست‌ترين و در عين‌حال آسان­ترين و ارزان­ترين روش­های مولکولی را شناسايي و به آزمايشگاه­های بالينی معرفی نمايند، زيرا بسياری از آزمايشگاه­های بالينی از وضعيت مالی قوی برخوردار نبوده و به همين دليل پا به عرصه­ ی روش­های تشخيصی مولکولی نمی­ گذارند.       

منبع

1)    Garg J, Tilak R, Garg A, Prakash P, Gulati AK, Nath G. Rapid detection of Dermatophytes from skin and hair, BMC Research Notes; 2:60, 2009.