روشهای تشخيصی سريع درماتوفيتها از نمونه های بالينی
پيام بهزادی- عضو هيأت علمی گروه ميکروبشناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرقدس
الهام بهزادی- گروه میکروب شناسی دانشگاه آزاد اسلامی،واحد شهر قدس
مقدمه
عفونتهای قارچی پوست در سراسر جهان منتشر بوده و برای افراد سالم و يا دارای نقص سيستم ايمنی امکان ابتلا به چنين عفونتهايی وجود دارد. قارچها از جمله: مخمرها، درماتوفيتها و غيردرماتوفيتها قادر به ايجاد بيماريهای پوستی قارچی در انسان بوده، ولی درماتوفيتها بيشترين عفونتهای پوستی سطحی را به خود اختصاص می دهند. بر اساس بررسیهای به عمل آمده، احتمال آلودگی افراد به عفونتهای قارچی درماتوفيتی در طول زندگی خود، بين 10 تا 20 درصد می باشد.
قارچهای درماتوفيت از گروه قارچهای کراتين دوست بوده که به بخشهای کراتينی بدن انسان و حيوان مانند پوست، مو و ناخن حمله نموده و عفونت درماتوفايتوزيس را ايجاد می نمايند. سه جنس Epidermophyton، Microsporum و Trichophyton گروه قارچهای درماتوفيت را تشکيل می دهند.
Trichophyton rubrum مهمترين عامل کچلی پا، ناخن، کشاله ی ران، دست، بدن و صورت در جهان به شمار آمده، اما گونه های Trichophyton mentagrophytes، Microsporum canis، Microsporum gypseum و Epidermophyton floccosum نيز در بروز کچلیهای درماتوفيتی نقش مهمی بر عهده دارند.
روشهای تشخيصی
روش تشخيص آزمايشگاهی رايج برای شناسايي قارچهای درماتوفيت، مشاهده ی مستقيم نمونه های بدست آمده از بيماران می باشد. هر چند مشاهده ی مستقيم نمونه های مورد مطالعه، روشی سريع برای تشخيص اين قارچها می باشد، اما اختصاصی و حساس نيست، حتی ممکن است تا 15% امکان اعلام نتايج دروغين وجود داشته باشد. اگرچه استفاده از محيط کشت آزمايشگاهی اختصاصی است، ولی بسيار کند بوده و ممکن است زمان پاسخگويی 8 هفته به درازا بکشد.
استفاده از فناوری مولکولی، روشهای پيشرفتهای چون واکنش زنجيره ای پلیمراز (PCR) را در اختيار دانشمندان، پژوهشگران و کارشناسان آزمايشگاهی قرار داده تا با استفاده از چنين روشهای حساس و اختصاصی بتوانند به راحتی انواع ميکروارگانيزم ها و از جمله قارچهای بيماريزا را شناسایی نمايند.
در يک مطالعه نمونه های مشکوک به درماتوفايتوزيس پوستی مورد بررسی قرار گرفتند. با توجه به نتايج بدست آمده، با روش کشت آزمايشگاهی 23/8%، مشاهده ی مستقيم 63% و روش مولکولی nested PCR 82/8% نمونه ها مثبت ارزيابی شدند.
در مطالعه ی مزبور قارچهای Trichophyton rubrum، Trichophyton mentagrophytes، Trichophyton tonsurans و Trichophyton violaceum به عنوان مهمترين عوامل درماتوفيتی کچلی پوست شناسايی شدند.
برای تشخيص درماتوفايتوزيس مو با کمک روش مولکولی nested PCR 86% نمونه ها مثبت بودند، در حالیکه با روش مشاهده ی مستقيم 58% و به کمک کشت آزمايشگاهی 30% نمونه ها مثبت ارزيابی شدند.
اگرچه، در گذشته درماتوفايتوزيس از عفونتهای قارچی محدود به مکانهای جغرافيايي ويژه ای بوده، اما در حال حاضر از بيماريهای عفونی بين المللی به حساب می آيد. از اين رو ضرورت دارد تا بتوان با استفاده از روشهای سريع و درست اقدام به شناسايي عامل قارچی درماتوفايتوزيس نموده و عفونت را به صورت درست و قطعی درمان نمود. روشهای متداول مانند مشاهده ی مستقيم و کشت از درجه ی اختصاصی پايينی برخوردار بوده، ضمن اينکه استفاده از کشت آزمايشگاهی زمان زيادی را هم میطلبد. در حال حاضر استفاده از روشهای مولکولی نظير PCR به دنبال RFLP، Real-Time PCR و آزمون چندگانه ی PCR برای تشخيص درست و قاطع قارچهای درماتوفيتی بيماريزا از نمونه های بالينی بسيار مناسب می باشد.
امروزه سعی پژوهشگران بر آن است تا از طريق بررسیهای گوناگون، بهترين، درست‌ترين و در عين‌حال آسانترين و ارزانترين روشهای مولکولی را شناسايي و به آزمايشگاههای بالينی معرفی نمايند، زيرا بسياری از آزمايشگاههای بالينی از وضعيت مالی قوی برخوردار نبوده و به همين دليل پا به عرصه ی روشهای تشخيصی مولکولی نمی گذارند.
منبع
1) Garg J, Tilak R, Garg A, Prakash P, Gulati AK, Nath G. Rapid detection of Dermatophytes from skin and hair, BMC Research Notes; 2:60, 2009.
