بررسی آزمایش اسپرموگرام

 

خواص فیزیکی و آنالیز نتایج

مایع منی تازه به صورت لخته می باشد که در مدت 5 تا 30 دقیقه بعد از انزال مایع می شود. بعد از مایع شدن، ویسکوزیته آن اندازه گیری می شود. حجم مایع منی باید حداقل 1.5 سی سی باشد. حجم کمتر از این در مقابل اسیدیته واژن به اندازه کافی حالت بافری نداشته، حجم کم مایع منی می تواند به علت انسداد، جمع آوری ناقص، کمبود اندروژنی و یا انزال رتروگراد(به عقب) مایع منی باشد. حرکت اسپرم مهمترین معیار سنجش کیفیت مایع منی و میزان باروری به حساب می آید و بایستی 3-1 ساعت بعد از جمع آوری مایع منی بررسی شود. اینکه اسپرمی که حرکت نمی کند، مرده یا زنده است نیز اهمیت دارد که با تست تورم هیپواسموتیک بررسی می گردد. کیفیت حرکت باید حداقل 2 باشد. (4 خیلی خوب و 0 بی حرکت است).
در غلظت های کم اسپرم، اندازه گیری تستوسترون و FSH باید صورت گیرد. گلبول های سفید بطور طبیعی در مایع منی وجود دارد، ولی وقتی مقادیر آن بیش از 1 میلیون در میلی لیتر باشد، ممکن است نقش مهمی در ناباروری داشته باشد و به بررسی های بیشتر نیاز دارد.

آنالیز اسپرم با رایانه

با استفاده از رایانه می توان motility و غلظت و سرعت حرکت اسپرم را بررسی کرد و با بررسی اشکال هسته می توان شکل اسپرم را نیز تحلیل کرد. این روش هنگامی که تعداد زیادی اسپرم بد شکل داریم، تعداد اسپرم ها را به اشتباه زیاد نشان می دهد و غلظت را بیشتر و motility را کمتر نشان می دهد.

فروکتوز در مایع منی
مایع منی حاوی فروکتوز می باشد (نوعی قند بسیار شیرین). این فروکتوز از قسمتی به نام سمینال وزیکول ها منشاء می گیرد. در صورت کم بودن مایع منی و یا عدم وجود اسپرم (آزواسپرمی) اندازه گیری فروکتور مایع منی و آنالیز ادرار باید انجام شود. آنالیز ادرار بعد از انزال جهت بررسی وجود اسپرم در ادرار در تشخیص انزال رو به عقب نقش بسزایی دارد. این کار در بیماران دیابتی با حجم کم مایع منی و افرادی که جراحی های لگن انجام داده باشند، انجام شود.

کشت مایع منی
مایع منی هنگام عبور معمولا” با باکتریهای مجرا آلوده شده، بنابراین کشت مایع منی به صورت روتین انجام نشده و در صورت شک به عفونت مجاری تناسلی می توان از این روش استفاده کرد.
در موارد زیر می توانیم از کشت استفاده کنیم:
–  سابقه عفونت مجاری
–  ترشح غیر طبیعی پروستات
–  پیواسپرمی

–  رنگ غیر عادی مایع منی قرمز، قهوه ای، و یا صورتی است
توضیحات
Concentration : غلظت اسپرم های زنده در واحد حجم – میلی لیتر
% Motility : درصد اسپرم های متحرک
% Morphology : درصد اسپرم های دارای مورفولوژی نرمال
Functional Sperm Concentration = FSC : غلظت اسپرم های دارای مورفولوژی نرمال و حرکت پیشرونده گرید 3 و 4 معادل a و b در واحد حجم – میلی لیتر
Motile Sperm Concentration = MSC : غلظت اسپرم های دارای حرکت پیشرونده گرید 3 و 4 معادل a و b در واحد حجم – میلی لیتر
Sperm Motility Index = SMI : اندکس کیفیت تمام نمونه با در نظر گرفتن تعداد و حرکت و مورفولوژی و میزان فضای آکروزومی اسپرم
Total Sperm in Sample : تعداد کل اسپرم های زنده در کل حجم نمونه
Total Functional Sperm in Sample : تعداد کل اسپرمهای دارای مورفولوژی نرمال و متحرک پیشرونده گرید 3 و 4 در کل حجم نمونه
Total Motile Sperm : تعداد کل اسپرم های متحرک در کل حجم نمونه
علل غیر طبیعی بودن آزمایش اسپرموگرام
در بررسی های كمی، مهمترین فاكتور تعداد اسپرم است و در بررسیهای كیفی نیز مهمترین فاكتور حركت اسپرم است .
بعضی از دلایلی كه می توانند منجر به غیر طبیعی بودن آزمایش اسپرم شوند، عبارتند از:
1- زمان گرفتن اسپرم
بهترین زمان برای آزمایش اسپرم 72 ساعت پس از آخرین انزال است. مشاهده شده كه هر روز كه از آخرین انزال بگذرد، به حجم مایع منی به طور تقریبی 0/4 سی سی و به تعداد اسپرم ها 10 میلیون اضافه می شود. باید یاد آوری شود كه نمونه گیری بعد از 7 روز نیز مناسب نمی باشد، چرا كه بعد از این زمان اگر چه تعداداسپرم افزایش می یابد، ولی كیفیت حركت آن بطور قابل ملاحظه ای كاهش دارد.
بد نیست دو نكته در اینجا ذكر شود: اول آنكه اگر زوجین قصد داشتن فرزند را دارند بهترین حالت، نزدیكی هر ۳۶ ساعت یك بار است (نه ۷۲ ساعت). نزدیكی در زمانهای كمتر و یا بیشتر، شانس بارداری افزایش نخواهد داد و دوم اینكه این مطلب (افزایش اسپرم در طی زمان) در افراد طبیعی صدق می كند، ولی در افرادی كه تعداد اسپرم های آنها به دلایل دیگری كم باشد، فاكتور زمان تأثیر كمی بر تعداد اسپرم ها خواهد داشت.
2- در معرض قرار داشتن بیضه در دمای بالا
دمای مناسب برای ساخت اسپرم ۳۱ تا ۳۴ درجه است برای همین بیضه ها در خارج از بدن كه دمای ۳۷ درجه می باشد، قر ار دارند. حال اگر بیضه ها در شرایطی قرار بگیرند كه نتوانند دمای ساخت اسپرم رافراهم كنند، ساخت اسپرم مختل خواهد شد. مثل عادت داشتن به حمام گرم و طولانی، سونا، لباس زیر تنگ، نشستن های طولانی مثل شغل رانندگی
3- مشاهده شده است كه آلرژی و حساسیت، ساخت اسپرم را مختل می كند
4- استفاده از داروهای خاص مثل سایمتدین، اسپیرنولاكتون، اریترومایسین و مهمتر ازهمه كورتون ها، مصرف زیاد الكل و موادی مثل ماری جوانا و كوكائین نیز می توانند در عقیمی مردان نقش ایفا كنند.

5- در مورد كشیدن سیگار اقوال متناقض می باشد. بعضی از مطالعات سیگار را از عواملی می داند كه در عقیمی مردان نقش دارد و بعضی این نقش را قائل نمی باشند. در مورد مصرف چای و قهوه نیز مطلبی كه دال بر نقش منفی آنها باشد ذكر نشده است.
6- آلودگی هوا و محیط
در یك مطالعه مشخص گردیده كه آلودگی هوا و مواد سمی باعث كاهش تعداد اسپرم می شوند. در این مطالعه مردانی كه در روستاها زندگی می كردند در مقایسه با مردانی كه در شهر های آلوده زندگی می كردند، دارای كمیت و كیفیت بهتری در آزمایش اسپرمو گرام بودند.

7- سابقه ضربه به بیضه و یا جراحی آن و همچنین سابقه بیماری اوریون می توانند از علل دیگر عقیمی در مردان و بالطبع یك آزمایش غیر طبیعی اسپرمو گرام باشد. باید یاد آور شد که کیفیت مایع منی در یک فرد، روز به روز متغیر است و همین طور نتایج آنالیز مایع منی بسیار وابسته به تکنیک جمع آوری نمونه دارد. مثلا” طول مدت عدم مقاربت قبل از جمع آوری نمونه اهمیت زیادی دارد و با هر روز عدم مقاربت تا یک هفته، حجم مایع منی تا چهار دهم سی سی و غلظت اسپرم 15-10 میل در سی سی افزایش می یابد، ولی وقتی دوره عدم مقاربت بیش از 7 روز شود، حرکت اسپرم ها کاهش می یابد. به همین دلیل توصیه می شود که جمع آوری نمونه 72-48 ساعت بعد از آخرین مقاربت انجام شود.
برای به دست آوردن میزان پایه کیفیت اسپرم بایستی حداقل 2 نمونه آنالیز مایع منی انجام شود.