شناسايی باسيل سل توسط موش های بزرگ آفريقايی
پیام بهزادی-عضو هیأت علمی گروه میکروب‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرقدس
الهام بهزادی-گروه میکروب‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرقدس
بر اساس بررسیهای نوین، مشخص شده است كه میتوان حیوانات را طوری تربیت نمود كه با استنشاق نمونه‌ی خلط، باسیل سل را شناسایی كنند. از اینرو، شیوه‌ی مزبور میتواند به‌عنوان یك روش تكمیلی در كنار مشاهده‌ی مستقیم نمونه با كمك میكروسكوپ در نظر گرفته شود. با توجه به مطالعاتی كه انجام گرفته، میتوان با صرف هزینه‌ای اندك اقدام به تربیت موش‌های بزرگ آفریقایی كرد تا بتوانند به‌راحتی اقدام به شناسایی نمونه‌های بالینی آلوده به باسیل سل نمایند. طی پژوهش‌هایی كه در كشور تانزانیا صورت گرفته، این جوندگان بزرگ آفریقایی توانستند صدها نمونه‌ی خلط آلوده به باسیل سل را كه كارشناسان آزمایشگاه نتوانسته بودند با رنگ‌آمیزی و مشاهده‌ی میكروسكوپی تشخیص دهند، كشف و شناسایی كنند.
در حال حاضر، بر اساس تخمین‌هایی كه توسط WHO زده شده است، در سراسر جهان از هر سه نفر، یك نفر به سل مبتلا بوده و بیشترین میزان آمار سل متعلق به كشورهای آفریقایی می باشد.
موش‌های بزرگ آفریقایی كه به نام موش‌های كیسه‌دار گامبیایی (Cricetomys gambianus) نیز خوانده میشوند، در قسمت‌های وسیعی از آفریقا قابل مشاهده بوده و پیش از این برای مین‌یابی مورد استفاده قرار می گرفتند. آموزش موش‌های مزبور برای شناسایی باسیل سل در نمونه‌های بالینی نظیر خلط، به 5 تا 6 ماه وقت نیاز دارد.
در بزرگ‌ترین بررسی كه تا به امروز انجام گرفته، 10523 نمونه‌ی خلط توسط كارشناسان آزمایشگاهی مشاهده گردید كه از میان نمونه‌های بالینی مطالعه شده، 1400 مورد آلوده به باسیل سل تشخیص داده شدند، اما زمانیكه كل نمونه‌های مزبور، دوباره توسط موش‌های بزرگ آفریقایی مورد بررسی قرار گرفتند علاوه بر 1400 مورد مثبت، 620 نمونه‌ی دیگر نیز مثبت تشخیص داده شدند. این در حالیست كه كارشناسان آزمایشگاهی شركت‌كننده در مطالعه‌ی مزبور، برای بررسی و مشاهده‌ی مستقیم نمونه‌ها از رنگ‌آمیزی Ziehl-Neelson (ZN) نیز استفاده نمودند، بنابراین قدرت بررسی نمونه‌های بالینی توسط موش‌های یاد شده بینظیر است. نكته‌ی دیگری كه در این بررسی بسیار مورد توجه قرار گرفت، شمار نمونه‌هایی بود كه توسط كارشناسان آزمایشگاهی و موش‌های تربیت شده مورد مطالعه قرار گرفتند. طی این پژوهش مشخص شد كه هر كارشناس آزمایشگاهی تنها قادر به تهیه‌ی 40 نمونه‌ی بالینی در هر روز كاری است، در حالی كه موش‌های مزبور این كار را طی 7 دقیقه انجام میدهند!!
علت شناسایی دقیق نمونه‌های آلوده به باسیل سل توسط موش‌های بزرگ آفریقایی آن است كه موش‌های یاد شده قادر به استنشاق بوی قیر مانندی هستند كه توسط باكتریهای Mycobacterium tuberculosis ساطع میگردد. استفاده از موش برای چنین آزمایش‌هایی بسیار مناسب میباشد، زیرا آموزش موش‌ها آسان بوده، نیاز به سطح پایینی از مهارت داشته، نگهداری آنها راحت بوده، نیاز به فضا و یا مراقبت پزشكی ویژه‌ای نداشته، به عفونت‌های مناطق گرمسیری سریع واكنش نشان داده و سرانجام این‌كه بسیار ارزان هستند.
با توجه به آنچه گفته شد، پژوهشگران در تلاشند كه این روش تشخیصی ویژه را به‌عنوان یك روش كارآمد و دست اول جهت شناسایی عامل باكتریایی ایجاد كننده‌ی بیماری عفونی سل برای آزمایشگاه‌های تشخیص پزشكی به اثبات رسانده و مراكزی كه به این شیوه عمل مینمایند را گسترش دهند. هم اكنون، استفاده از موش‌های آفریقایی شناساییكننده‌ی باسیل سل، برای كشورهای فقیر آفریقایی بسیار مناسب و قابل‌توجه تشخیص داده شده است. در پایان یاد آور میگردد در كشورهای آفریقایی، بسیاری از افرادی كه مسلول هستند، همزمان مبتلا به بیماری عفونی AIDS نیز می باشند.
منبع
Grauer L., Rats sniff out tuberculosis, Journal of BioTechniqes, 2011-04-04.
http://www.biotechniques.com/news/Rats-sniff-out-tuberculosis/biotechniques-313537.html
